'Landschap wordt verder aangetast door verstedelijking'

Datum:

woensdag 28 april 2004.   

Bron:

de Volkskrant

Door Sanne ten Hoove

DEN HAAG - De Nota Ruimte geeft lagere overheden ten onrechte veel verantwoordelijkheid, stelt hoogleraar Bestuur en Beleid Maarten Hajer. 'Voor gemeenten is landschap niet belangrijk. Bedrijfsterreinen leveren veel meer werk op.'

'Ruimte scheppen voor verschillende ruimtevragende functies.' Zo luidt het hoofddoel van de Nota Ruimte. Het is een leeg en oppervlakkig doel, vindt de Amsterdamse hoogleraar Bestuur en Beleid Maarten Hajer. 'Voor een hoofdnota is dat teleurstellend.'

Behalve gebrek aan visie verwijt hij Dekker gebrek aan realiteitszin. Wie de bescherming van waardevolle landschappen overlaat aan provincies en gemeenten, vraagt volgens Hajer (41) om problemen. Hij voorziet een toenemende aantasting van het landschap door verstedelijking.

Waarom zouden provincies en gemeenten niet in staat zijn de open ruimte te beschermen?

'Gemeenten hebben meestal geen reden om het landschap te behouden. Financieel is dat oninteressant. Voor de werkgelegenheid is het veel beter om bedrijfsterreinen aan te leggen.

'Op regionaal niveau kan het wel economisch voordelig zijn om natuur te behouden, bijvoorbeeld omdat de regio daarmee aantrekkelijker wordt als vestigingsplaats. Maar dan moeten de provincies het geld in de regio wel kunnen verdelen. Want als je ergens op moet toezien, moet je kunnen zeggen: zo gebeurt het en anders krijg je geen geld. Het is Dekker nog niet gelukt om de geldstromen te bundelen. In de nota staat namelijk dat ze daarnaar streeft.'

Wat zou Dekker verder moeten doen?

'Nederland loopt snel vol. Het is nu eenmaal het goedkoopst om in onbebouwd gebied te bouwen. Hoe garandeer je dan de openheid? Dekker wil bebouwing in principe toestaan. Haar 'ja, mits-regime' geldt zelfs voor waardevolle nationale landschappen. Dit betekent dat de overheid moet bewijzen dat bebouwing niet binnen het landschap past. Dat is niet intelligent. Laat een boer maar bewijzen dat hij best twee schuren kan bijbouwen zonder het landschap aan te tasten.

'In de nota staat dat de open ruimtes tussen de grote steden, de bufferzones, worden opengesteld voor recreatie. Voor je het weet, veranderen die gebieden in golfterreinen.'

Dekker geeft provincies toch extra bevoegdheden om dat te voorkomen?

'Ik geloof niet dat het goed zal gaan. Het probleem in de ruimtelijke ordening is dat iedereen overal over gaat. Al die bestuurders vergaderen zich suf . Je hebt de Vereniging Deltametropool, het Bestuurlijk Platform Groene Hart, het Interprovinciaal Overleg en ga zo maar door. Door al die overlegstructuren is de ruimtelijke ordening de laatste jaren vastgelopen. Dekker verschuift verantwoordelijkheden maar saneert al die organisaties niet. '

Het valt op dat een toekomstanalyse en de gevolgen daarvan op de ruimte in de nota nagenoeg ontbreken.

'Inderdaad. De vorige nota's waren belangrijk, omdat ze hun stempel op de ruimtelijke ordening hebben gedrukt. De Vinex-wijken zijn een goed voorbeeld. Die kwamen voort uit een heel helder idee: we willen de stad op een bepaalde plaats uitbreiden, omdat dat goed is voor het milieu. Deze nota stuurt echter niet bij en hij inspireert ook onvoldoende.

'Dekker noemt verrommeling en versnippering als problemen. Tegelijk introduceert ze geen ideeën om daarmee om te gaan. Daarmee heeft ze een kans gemist. Ze zegt bijvoorbeeld: we moeten af van die ouderwetse bedrijventerreinen. Maar hoe nieuwe bedrijventerreinen eruit moeten zien blijft onduidelijk.'

Meer dan het geval is in vorige nota's legt Dekker de nadruk op mobiliteit.

'Haar voorganger Jan Pronk had hier een slag gemist. Die slaagde er niet in om goed samen te werken met Verkeer en Waterstaat. Ik had graag gelezen hoe de Noord- en de Zuidvleugel in de Randstad, twee stedelijke netwerken, moeten worden ontsloten. Een mega-investering in openbaar vervoer in die twee gebieden zou verstandig zijn.

'In plaats daarvan kiest Dekker voor de Zuiderzeelijn naar het Noorden. In één regel wordt bijna drie miljard euro gefourneerd, terwijl zeer de vraag is wat die verbinding toevoegt. Het openbaar vervoer in de Noord-en Zuidvleugel is nu slecht geregeld. Daarin wijken we echt af van andere landen en dat is heel vreemd.'